مؤسسه آموزش عالی حوزوی فاطمیه کرمان

اللّـهُمَّ اهْدِنى فيهِ لِصالِحِ الاَْعْـمالِ وَ اقْـضِ لى فيهِ الْحَـوآئِجَ وَ الآمـالَ يا مَنْ لايَحْتاجُ اِلَى التَّفْسيرِ وَ السُّؤالِ يا عالِماً بِما فى صُـدُورِ الْعالَـمينَ صَلِّ عَلى مُحَـمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِـرينَ؛ خدايا مرا امروز به كارهاى شايسته راهنمايى كن، و حاجتها و آرزوهايم را برآور، اى كه به تفسير و سؤال بندگان نياز ندارى، و از آنچه درون سينه جهانيان نهفته است آگاهى، بر پيامبر و دودمان پاك او دورد فرست.
امام علی (عليه السلام) می فرمایند: «لا يُقَنِّطَنَّكَ إبطاءُ إجابتِهِ، فإنَّ العطيَّةَ على قَدْرِ النِّيَّةِ و ربّما اُخِّرَتْ عنكَ الإجابةُ لِيَكونَ ذلكَ أعظَمَ لِأجرِ السائلِ و أجزَلَ لِعَطاءِ الآمِلِ و ربّما سألتَ الشيءَ فلم تُؤْتاهُ و اُوتيتَ خيرا مِنهُ عاجِلاً أو آجِلاً أو صُرِفَ عنكَ لِما هُوَ خيرٌ لكَ، فَلَرُبَّ أمرٍ قد طَلِبْتَهُ و فيهِ هلاكُ دينِكَ لو اُوتيتَهُ» (عیون الحکم، ص 517)؛ تأخير در اجابت دعا تو را نوميد نگرداند؛ زيرا بخشش [خداوند] بسته به نيّت [او ]است؛ چه بسا كه در برآوردن خواهشت تأخير شود تا بدين وسيله خواهنده را پاداش بزرگتر و اميدوار [به بخشش الهى] را بخشش بيشتر دهد؛ بسا باشد كه چيزى بخواهى و به تو داده نشود؛ اما دير يا زود بهتر از آن به تو داده شود يا براى خير و مصلحت تو از تو دريغ شده است و بسا خواسته اى كه اگر برآورده شود موجب نابودى و تباهى دين تو گردد.
امام صادق (عليه السلام) می فرمایند: «إنَّ العبدَ لَيَدعو فيَقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ لِلمَلَكينِ: قد اِستَجَبتُ لَهُ و لكنِ احبِسوهُ بحاجتِهِ، فإنّي اُحِبُّ أن أسمَعَ صوتَهُ و إنَّ العبدَ لَيَدعو فيَقولُ اللّه ُ تَبارَكَ وَ تَعالى: عَجِّلُوا لَهُ حاجَتَهُ فإنّي اُبغِضُ صوتَهُ»(الکافی، ج2، ص477)؛ بُوَد كه بنده دعا كند و خداوند عزّ و جلّ به دو فرشته فرمايد: من دعاى او را مستجاب كردم؛ اما حاجتش را نگه داريد؛ زيرا دوست دارم صداى او را بشنوم و شود كه بنده دعا كند و خداوند تبارك و تعالى فرمايد: زود خواسته اش را برآوريد كه من خوش ندارم صداى او را بشنوم .
باز روایتی از همان حضرت (عليه السلام) نقل شده است که «كانَ بينَ قولِ اللّه ِ عزّ و جلّ «قد اُجِيبَتْ دعوتُكُما» و بينَ أخذِ فِرعَونَ أربعينَ عاما»(تفسیر العیاشی، ج2، ص127)؛ از زمانى كه خداوند عزّ و جلّ [در پاسخ به خواسته موسى و هارون براى هلاك فرعون] فرمود: «هر آينه دعاى شما اجابت شد» تا زمانى كه فرعون نابود شد، چهل سال طول كشيد .
به نقل از اسحاق بن عمّار است که به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: «يُستَجابُ للرجلِ الدُّعاءُ ثمّ يُؤَخَّرُ؟»(همان، ص489)؛ آيا مى شود دعاى كسى مستجاب شود و برآورده شدن آن به تأخير افتد؟ فرمود: آرى، بيست سال [ممكن است به تأخير افتد].
آيت‌الله مجتبي تهراني در این زمینه می فرماید: در بحث تأخير در اجابت، اين‌طور نيست که دعاها مستجاب نشده باشد و خدا به آن‌ها جواب نداده باشد؛ بلکه همه اين دعاها پذيرفته شده‏اند. اما اين سرعت و بُطئ در ظهور و بروز اثر است. بروز و ظهور اثر، دير و زود دارد. وقتي من دعا کردم، خدا جوابم را داده و رويش را از من برنگردانده است؛ پس دعاي من مستجاب شده و جواب گرفته‏ام. مقبول هم شده است؛ يعني خدا پذيرفته است و گفته چشم! آنچه مي‌خواهي را به تو مي‌دهم؛ اما در تأثير، تأخير افتاده است. بنابر اين «تأخير در تأثير» يعني «تأخير در بروز و ظهور علائم اجابت» است.
گاهي در تأخير، مصلحتي هست. چه بسا الآن در اين موقع اگر چيزي را که از او درخواست کرده‌ام به من بدهد، به ضرر من مي‌شود. لذا اجابت را به تأخير مي‏اندازد. فرض کنيد کسي از خدا پول مي‌خواهد، خدا اگر همين الآن به او بدهد، نفْسش سرمست و چموش مي‌شود و او را به تباهي مي‏کشاند. براي همين خدا مي‌گذارد موقعي به تو پول مي‌دهد که نَفْسَت چموش نشود. لذا دعايت مستجاب شده و خدا جواب تو را داده و درخواستت را هم پذيرفته و مقبول هم واقع شده است اما بحث در سرعت و بُطئِ بروز و ظهور اثر اجابت دعا است.